TÜRKİYE’DEKİ DİRİ FAY SİSTEMLERİ VE DEPREMSELLİK

KUZEY ANADOLU FAY SİSTEMİ DOĞU VE ORTA KESİMİNİN ÖZELLİKLERİ

Varto (Muş) – Kazan (Bingöl) Arası: KAF’nın doğuda Karlıova ile batıda Kazan arasında, yaklaşık 60 km uzunlukta ve çok sayıda birbirine paralel ve/ veya birbirini tamamlayan K65B gidişli kırıklardan oluşan en doğudaki bölümü, Varto-Kazan arası bölümü olarak adlandırılmaktadır (Şaroğlu vd. 1987). Fay, Karlıova’nın 12 km doğusunda Kargapazarı civarında DAF ile birleşir. Kargapazarı’ndan doğuya Varto’ya doğru doğrusal bir şekilde devam eder. Varto’nun birkaç km doğusunda belirginliğini yitirir. Kargapazarı-Varto arasında fay boyunca sed gölleri ve fay vadicikleri gelişmiştir. Şaroğlu (1985), fayın kuzey bloğunun güneye göre 1000 m yüksekte bulunduğunu savunmaktadır. Bu durum, Kargapazarı-Varto arasında KAF’ın eğim atım bileşeninin olduğunu göstermektedir. 1966 Varto-Muş (Ms=6.9) bu segmentin en önemli depremidir.

Kazan (Bingöl) – Tanyeri (Erzincan) Arası: KAF’nın doğuda Kazan ile batıda Tanyeri arasında yer alan yaklaşık 85 km uzunluktaki bölümü, Kazan-Tanyeri adı altında incelenmiştir (Şaroğlu vd. 1987). KAF, Kazan’ın 5 km batısında belirginliğini kaybederken, Kazan ile Tanyeri arasında belirgin olarak izlenir.

Erzincan – Koyulhisar (Sivas) Arası: KAF’ın doğuda Erzincan ile batıda Koyulhisar arasında yaklaşık 155 km uzunlukta ve K70B doğrultulu bölümü Erzincan-Koyulhisar bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Bu bölümde fay yer yer 5 km genişliklere ulaşır ve birkaç yerde sıçramalar yapar.

Koyulhisar (Sivas) – Niksar (Tokat) Arası: KAF’ın doğuda Koyulhisar ile batıda Niksar arasında uzanan yaklaşık 118 km uzunlukta ve BKB-DGD gidişli parçası Koyulhisar-Niksar bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). KAF, Suşehri batısında ve Koyulhisar doğusunda 2.5 km genişlikte bir sıçrama yapar. Koyulhisar-Niksar arasında çok belirgin olan fay, Kelkit vadisini izler. Bu bölümde fay çok dar bir zon halinde uzanır. KAF’ın Erzincan-Niksar arasındaki bölümü 1939 depreminde (Ms=7.9) hareket etmiş ve 340 km uzunlukta bir yüzey faylanması meydana getirmiştir. Kırık boyunca 3.5 metrelik sağ yönlü ötelenmeler ölçülmüştür (Pamir ve Ketin 1946).

Niksar (Tokat) – Taşova (Amasya) Arası: KAF’ın doğuda Niksar ile batıda Tekke (Taşova) arasında kalan yaklaşık 60 km uzunlukta ve K64D gidişli parçası, Niksar-Taşova bölümü olarak adlandırılmıştır. (Şaroğlu vd. 1987). KAF, Niksar’ın GB’sında belirgin olarak iki kola ayrılır. Güneydeki kol Ezinepazarı Fayı olarak adlandırılmış ve KAF’dan ayrı olarak ele alınmıştır. Bu fay, Niksar yakınlarında (37°D) anakoldan ayrılarak Anadolu Blok’unun iclerine doğru, yaklaşık 200 km boyunca (34°D),belirgin olarak izlenir (Erturaç&Tüysüz 2010). Bu bölüm doğuda Niksar’dan başlar, Erbaa güneyinden geçer ve Taşova güneyinde Tekke’ye kadar devam eder. Bu bölümde fay, 2 km içerisinde değişen aralıklarla uzanan iki ana kırıktan oluşur.

Taşova (Amasya) – Havza (Samsun) Arası: KAF’ın Taşova ile Havza arasında yer alan yaklaşık 72 km uzunlukta ve K70B genel gidişli parçası, Taşova-Havza arası bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Erbaa güneyinde Tekke köyüne kadar devam eden KAF, kuzeye 13 km’lik bir sıçrama yaparak Taşova KB’sında yeniden görünür. Yer yer 7 km genişlikte bir zon halini alan fay, özellikle Taşova-Ladik arasında çok belirgindir (Şaroğlu vd. 1987).

Köprübaşi (Samsun) – Kargı (Çorum) Arası: KAF’nın doğuda Köprübaşı ile batıda Kargı arasında yer alan yaklaşık 94 km uzunluktaki bölümü, Köprübaşı-Kargı arası bölümü adı altında incelenmiştir (Şaroğlu vd. 1987). KAF, Ladik-Havza arasında K70B gidişi ile çok belirgin olup, Havza’nın 4 km kuzeyinde çok sayıda zona dönüşerek bu belirginliğini kaybeder. Bu kesimden yaklaşık 9 km batıda, Köprübaşı yakınlarında tekrar morfolojik olarak belirginleşir.

Kargı (Çorum) – Ilgaz (Kastamonu) Arası: KAF’ın Doğuda Kargı ile batıda Ilgaz arasında yer alan yaklaşık 80 km uzunlukta ve K60D genel gidişli bölümü, Kargı-Ilgaz arası bölümü olarak adlandırılmaktadır (Şaroğlu vd. 1987). Fay Kargı ovası güneyinde Kızılırmak vadisini birkaç km izledikten sonra Mandıra Köyü yakınlarında tekrar görünür. Mandıra köyü ile batıda Karamemetler (Ilgaz) arasında 80 km kesiksiz olarak izlenir.

Ilgaz (Çankırı) – İsmetpaşa (Karabük) Arası: Şaroğlu vd. (1987), son 50 yılda olmuş depremlerin etki alanlarını dikkate alarak, KAF’ın Ilgaz-Abant arasında yer alan kesimini, Ilgaz-İsmetpaşa, İsmetpaşa-Yeniçağa ve Yeniçağa-Abant olmak üzer üç alt bölüme ayırmıştır. KAF’ın Doğuda Memetler köyü (Ilgaz) ile batıda İsmetpaşa arasında yer alan yaklaşık 69 km uzunlukta ve K10D genel gidişli bölümü, Ilgaz-İsmetpaşa bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Ilgaz-İsmetpaşa arasında yer alan KAF’ın bu bölümünde, 1951 yılında Ms=6.9 ve 1953 yılında Ms=6.0 büyüklüğünde iki yıkıcı deprem meydana gelmiştir. 1951 depreminde en fazla hasar fayın güneyinde yer alan Kurşunlu’da gözlenmiştir.

İsmetpaşa (Karabük) – Yeniçağa (Bolu) Arası: KAF’ın İsmetpaşa-Yeniçağa arasında, yaklaşık 47 km uzunlukta ve K80D genel gidişli bölümü, İsmetpaşa-Yeniçağa arası bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Bir zon şeklinde gelişmiş olan bu bölüm, morfolojik olarak çok belirgindir. İsmetpaşa Segmenti’nin 1944 depreminden sonra belirgin bir krip hareketi gösterdiği gerek Jeofizik ve Jeodezik yöntemlerle, gerekse yapılan arazi çalışmaları sonucunda yüzeydeki yapılarda izlenmektedir. Bu segment üzerindeki krip hareketi ilk defa 1969 yılında Ambraseys tarafından, 1957 yılında inşa edilen Devlet Karayolu bakım istasyon duvarında 1957’den 1969 yılına kadar 20 mm/yıl olarak hesaplanmıştır (Mekik ve diğ. 2013).

Yeniçağa (Bolu) – Abant (Bolu) Arası: KAF’ın doğuda Yençağa gölü ile batıda Abant Gölü batısı (Güney Mahallesi) arasında uzanan yaklaşık 75 km uzunlukta ve K75D genel gidişli bölümü, Yeniçağa- Abant arası bölümü olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Bu bölümde dar bir zon halinde uzanan KAF, Bolu ovasını morfolojik olarak güneyden sınırlar. Demirtaş (2000), Bolu ovası güneyinde fayın genelde sıkışmalı sıçramalar yaptığını ve değişik kesimlerinde çok sayıda pozitif çiçek yapılarının gelişmiş olduğunu belirtmektedir.

Abant (Bolu) – Akyazı (Sakarya) – Geyve (Sakarya) Arası (Dokurcun Vadisi): KAF’ın Abant Gölü-Dokurcun Vadisi-Geyve arasında kalan hemen hemen D-B genel gidişli bölümü, Abant-Akyazı-Geyve arası bölüm olarak adlandırılmaktadır (Şaroğlu vd. 1987). KAF, Abant batısında, Güney mahallesi yakınında iki kola ayrılarak batıya doğru devam eder ve 10 km genişlikte bir zon haline dönüşür (Şaroğlu vd. 1987, Demirtaş 1993, Demirtaş 2000). Fay, Dokurcun vadisinin batısında, iki ana kola ayrılır. Kuzeydeki kol, KB yönünde Karapürçek ve Sapanca’ya doğru uzanır. Güney kol, Dokurcun vadisinin batısından GB yönünde Geyve ovasına doğru devam eder. Dokurcun vadisinde fay, D-B genel gidişli olup, Güney Mahallesinden başlayan iki kırık arasındaki genişlik batıya doğru artar.

Kaynaşlı (Bolu) – Düzce (Bolu) – Akyazı (Sakarya) Arası: KAF’ın Almacık bloğu kuzeyinde, doğuda Kaynaşlı ile Düzce ve batıda Akyazı arasında uzanan yaklaşık 65 km uzunluktaki bölüm, Kaynaşlı-Düzce arası bölüm olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Fay, Kaynaşlı doğusunda, Meşelik köyü ile Değirmenbaşı köyü arasındaki 13 km’lik parçasında, belirgin olup sağ yönlü doğrultu atım göstermektedir. Değirmenbaşı-Çayköy arasındaki 24 km’lik bölümde D-B gidişli fay, Düzce ovasını güneyden sınırlar. Fay, Çayköy-Hanaklı arasında, dağlık alanda yer alan fay, Aksu ve Fabrika derelerini izlemektedir. Hanaklı-Akyazı arasında, dar bir hat boyunca uzanan fay, Akyazı ovası ile Almacık bloğunu birbirinden ayırır. Çayköy- Akyazı arasında, 29 km’lik bölümde fay K74D gidişlidir. 1943 depremi (Ms=6.6) bu bölümde yer alan fayın batı tarafında meydana gelmiştir.

KAFS DOĞU VE ORTA KESİMİ ÜZERİNDE MEYDANA GELEN  TARİHSEL VE ALETSEL DÖNEM (M ≥ 5.5) DEPREM AKTİVİTESİ:

Tarihsel Dönem Depremleri: 1575 Erzincan, 1579 Amasya – Çorum, 17 Ağustos 1668 Anadolu, 29 Aralık 1776 Vezirköprü, 20 Ocak 1777 Amasya, 18 Temmuz 1784 Kığı depremleri.

Aletsel Dönem Depremleri: 9 Şubat 1909 Enderes-Sivas, 25 Haziran 1910 Osmancık-Çorum, 24 Ocak 1916 Tokat-Samsun, 9 Haziran 1919 Tokat, 18 Mayıs 1929 Suşehri-Sivas, 26 Aralık 1939 Erzincan, 12 Kasım 1941 Erzincan, 11 Aralık 1942 Osmancık-Çorum, 20 Aralık 1942 Erbaa-Tokat, 20 Haziran 1943 Hendek-Sakarya, 26 Kasım 1943 Ladik-Samsun, 1 Şubat 1944 Gerede-Bolu, 31 Mayıs 1946 Üstükran-Muş, 17 Ağustos 1949 Elmalıdere-Erzurum, 13 Ağustos 1951 Çerkeş-Çankırı, 7 Eylül 1953 Çerkeş-Çankırı, 26 Mayıs 1957 Abant-Bolu, 7 Temmuz 1957 Büyüksu-Bolu, 2 Nisan 1959 Gölcük-Kocaeli, 25 Ekim 1959 Varto-Muş, 7 Mart 1966 Tepeköy, 19 Ağustos 1966 Varto-Muş, 22 Temmuz 1967 Mudurnu-Bolu, 26 Temmuz 1967 Kığı-Bingöl, 24 Eylül 1968 Kığı-Bingöl, 15 Mart 1978 Pülümür-Tunceli, 13 Mart 1992 Erzincan, 15 Mart 1992 Pülümür-Tunceli, 12 Mart 2005 (M = 5.6), 14 Mart 2005 (M = 5.9) Ve 24 Mart 2005 (M = 5.4) Karliova-Bingöl, 12 Mayıs 2005 Reşadiye-Tokat, 6 Haziran 2005 Karlıova-Bingöl, 30 Temmuz 2009 Çağlayan-Erzincan, 22 Eylül 2011 Refahiye-Erzincan depremleri.

Kaynak:

• Demirtaş, R.  Türkiye Diri Fayları, Deprem Etkinlikleri, Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri.
• F. Tuba Kadirioğlu, Recai F. Kartal, Tuğbay Kılıç, Doğan Kalafat, Tamer Y. Duman, Selim Özalp, Ömer Emre, An Improved Earthquake Catalogue (M ≥ 4.0) For Turkey And Near Surrounding (1900-2012). 2nd European Conference on Earthquake Engineering and Seismology, İstanbul Aug. 25-29,2014.Page:411-422 (Proceedings Book)

deprem mi oldu?

deprem nerede?

kaf?